Η επιστημονική κοινότητα πρέπει να αρχίσει να συμβάλλει ενεργά στη μάχη κατά των ψευδών ειδήσεων
Του Τίμοθι Κόλφιλντ (https://twitter.com/CaulfieldTim)
Πηγή/Πρωτότυπο από Nature (https://www.nature.com/articles/d41586-020-01266-z)
Μετάφραση: Ζήνα Κάνθερ
Ούρα αγελάδας, χλωρίνη και κοκαΐνη, έχουν όλα προταθεί ως θεραπείες για τον COVID-19, όλα ανοησίες. Η πανδημία έχει παρουσιαστεί ως βιολογικό όπλο που διέρρευσε, ως παραπροϊόν της ασύρματης τεχνολογίας 5G, και ως πολιτική φάρσα – όλα σαχλαμάρες. Και αμέτρητοι γκουρού ευεξίας και επαγγελματίες της εναλλακτικής ιατρικής έχουν προωθήσει αναπόδεικτα μαγικά φίλτρα, χάπια και πρακτικές ως τρόπους «ενίσχυσης» του ανοσοποιητικού συστήματος.
Ευτυχώς, αυτό το ξέσπασμα παραπληροφόρησης – ή, όπως το έχει αποκαλέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, «πληροφοριοδημία» – έχει πυροδοτήσει μία στρατιά από υπεύθυνους διασταύρωσης πληροφοριών και άτομα που καταρρίπτουν μύθους. Οι ρυθμιστικές αρχές έχουν λάβει αυστηρά μέτρα για ανάληψη ευθυνών από όλους όσους ασχολούνται με την προώθηση αναπόδεικτων θεραπειών. Εταιρείες χρηματοδοτούν ερευνητές (συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου) για να διερευνήσουν τον καλύτερο τρόπο αντίδρασης στην εξάπλωση της μπαρούφας για τον COVID-19.
Έχω μελετήσει για δεκαετίες τη διάδοση και τον αντίκτυπο της παραπληροφόρησης στον τομέα της υγείας, και δεν έχω ξαναδεί το ζήτημα να παίρνει τόσο μεγάλες διαστάσεις όσο αυτή τη στιγμή. Ίσως αυτό να οφείλεται στο μέγεθος της κρίσης και στην πανταχού παρουσία της παράλογης παραπληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένων συμβουλών από μερίδα διακεκριμένων πολιτικών. Εάν αυτή η προ-επιστημονική απάντηση πρόκειται να έχει διάρκεια, θα πρέπει όλοι οι επιστήμονες – και όχι μόνο μερικοί – να υπερασπιστούμε την ποιοτική πληροφόρηση.
Υπάρχουν δύο τρόποι για να γίνει αυτό.
Πρώτον, πρέπει να σταματήσουμε να ανεχόμαστε και να νομιμοποιούμε την ψευδοεπιστήμη σε θέματα υγείας, ειδικά στα πανεπιστήμια και σε ιδρύματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Πολλές απατηλές θεραπείες για τον COVID-19 έχουν γίνει αποδεκτές από κέντρα υγείας ενιαίας ιατρικής σε κορυφαία πανεπιστήμια και νοσοκομεία. Εάν ένα αναγνωρισμένο ίδρυμα, όπως η κλινική του Κλίβελαντ, στο Οχάιο, προσφέρει το ρέικι – μία πρακτική χωρίς καμία επιστημονική υπόσταση στην οποία χρησιμοποιείτε τα χέρια σας, χωρίς να αγγίζετε τον ασθενή, για να επιτύχετε την ισορροπία της «ενεργειακής ζωτικής δύναμης που διαπερνάει όλους τους ζώντες οργανισμούς» – δεν αποτελεί έκπληξη ότι ορισμένοι θα πιστέψουν πως η τεχνική αυτή θα μπορούσε να ενισχύσει τα ανοσοποιητικά τους συστήματα και να τους κάνει λιγότερο επιρρεπείς στον ιό. Μία παρόμοια επιχειρηματολογία μπορεί να γίνει και για τους παρόχους υγείας του δημόσιου τομέα στον Καναδά και στο Ηνωμένο Βασίλειο: προσφέροντας ομοιοπαθητική, ενθαρρύνουν στην ουσία την άποψη ότι αυτή η επιστημονικά παράλογη θεραπεία μπορεί να είναι αποτελεσματική κατά του COVID-19. Αυτά είναι μόνο μερικά από χιλιάδες παραδείγματα.
Στην πατρίδα μου, τον Καναδά, οι ρυθμιστικές αρχές παίρνουν αυτή τη στιγμή αυστηρά μέτρα εναντίον παρόχων, όπως οι χειροπράκτες, οι φυσικοπαθητικοί, οι βοτανοθεραπευτές και οι ολιστικοί θεραπευτές, οι οποίοι προωθούν προϊόντα κατά του COVID-19. Αλλά η πεποίθηση ότι μία σπονδυλική διόρθωση, μία ενδοφλέβια χορήγηση βιταμινών ή η ομοιοπαθητική θα μπορούσαν να αποτρέψουν μία μεταδοτική νόσο ήταν παράλογη και πριν την πανδημία.
Η μάχη ενάντια στην ψευδοεπιστήμη αποδυναμώνεται εάν αξιόπιστα ιατρικά ιδρύματα καταδικάζουν, υπό κάποιες συνθήκες, μία πρακτική που δεν έχει αποδειχθεί, και τη νομιμοποιούν υπό άλλες. Χρειαζόμαστε συνεχώς ποιοτική επιστήμη, αλλά κυρίως κατά τη διάρκεια συμφορών/καταστροφών.
Υπάρχουν κάποια στοιχεία πως οι εναλλακτικές θεραπείες και οι επιδράσεις εικονικού φαρμάκου μπορούν να απαλύνουν την ψυχική δυσφορία – μία κοινή εξήγηση για την ανοχή μη αποδεδειγμένων εναλλακτικών θεραπειών. Είναι όμως απαράδεκτο να εξαπατώνται άνθρωποι (ακόμα και αν είναι προς το δικό τους όφελος) πλασάροντάς τους μαγικές θεωρίες και είναι ανάρμοστο για τους επιστήμονες να αφήνουν τέτοια παραπληροφόρηση ασχολίαστη.
Δεύτερον, θα πρέπει να εμπλακούν ενεργά περισσότεροι ερευνητές στη μάχη κατά της παραπληροφόρησης. Αυτοί που προωθούν μη αποδεδειγμένες θεωρίες χρησιμοποιούν την ορολογία της αληθινής επιστήμης – ένα φαινόμενο που αποκαλώ «εκμετάλλευση της επιστήμης (scienceploitation)» – για να νομιμοποιήσουν τα προϊόντα τους. Είναι όλα υπερβολικά πιστευτά. Οι υπέρμαχοι της ομοιοπαθητικής και των ενεργειακών θεραπειών υποστηρίζουν πως αυτές βασίζονται στη κβαντική φυσική. Η υδροθεραπεία του παχέος εντέρου εξηγείται χρησιμοποιώντας φράσεις δανεικές από μελέτες μικροβιώματος. Και η ορολογία της έρευνας για τα βλαστοκύτταρα χρησιμοποιείται για την προώθηση ενός σπρέι με τον ισχυρισμό ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Χρειαζόμαστε φυσικούς, μικροβιολόγους, ανοσιολόγους, γαστρεντερολόγους και όλους τους επιστήμονες συναφών πεδίων να παράσχουν απλές πληροφορίες, οι οποίες να διαδίδονται εύκολα και με τις οποίες να εξηγείται γιατί είναι ανακριβής και επιστημονικά ανέντιμος αυτός ο σφετερισμός της πραγματικής έρευνας.
Πρέπει πραγματικά να ειπωθεί πως η κβαντική φυσική δεν παρέχει εξήγηση για την ομοιοπαθητική και τις ενεργειακές θεραπείες όπως το ρέικι, πως η υδροθεραπεία του παχέος εντέρου δε θα ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα και πως ένα σπρέι συμπληρωμάτων δε θα ενισχύσει τη λειτουργία των βλαστοκυττάρων.
Σε έναν κόσμο όπου οι υπέρμαχοι του αντιεμβολιασμού και αυτοί που διαψεύδουν την κλιματική αλλαγή συνεχίζουν με εμμονή, το να μιλήσει κάποιος με σύνεση μπορεί να μοιάζει χαμένη υπόθεση, ειδικά όταν οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και οι φορείς που σκόπιμα διαδίδουν ψευδείς ειδήσεις εντείνουν τις πληροφορίες της ψευδοεπιστήμης. Δεν υπάρχει εύκολος τρόπος αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης, αλλά η ορθή επιστημονική πληροφόρηση δεν είναι εύκολα διαθέσιμη. Χρειαζόμαστε περισσότερους ερευνητές να συμβάλλουν στην προσπάθεια. Μία γρήγορη αναζήτηση βρήκε έναν μόνο φυσικό που αντιτάχθηκε δημόσια στους ισχυρισμούς ότι η κβαντική φυσική εξηγεί την ομοιοπαθητική, παρόλο που γνωρίζω πως η συντριπτική πλειοψηφία των φυσικών υιοθετεί την άποψή του.
Η ειδικός της παραπληροφόρησης, Κλερ Γουόρντολ, στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ του Κέιμπριτζ, στη Μασαχουσέτη, έχει δηλώσει: «ο καλύτερος τρόπος καταπολέμησης της παραπληροφόρησης είναι να κατακλύσουμε την κοινωνία με ακριβή πληροφόρηση, η οποία να είναι ευκολονόητη, καθηλωτική και να διαδίδεται εύκολα μέσω των κινητών». Ας ξεκινήσουμε λοιπόν!
Κάντε ένα τιτίβισμα. Γράψτε ένα σχόλιο σε ιστοσελίδες ή στον τύπο ευρείας αναγνωσιμότητας. Δώστε διαλέξεις ανοιχτές στο κοινό. Απαντήστε στις ερωτήσεις δημοσιογράφων. Εμψυχώστε τους εκπαιδευόμενους σας να εμπλακούν στην επικοινωνία της επιστήμης. Μοιραστείτε τις ορθές πληροφορίες που θεωρείτε πολύτιμες για το κοινό. Υποβάλλετε παράπονο στην αρμόδια ρυθμιστική αρχή ή εποπτικό φορέα εάν πιστεύετε πως υπάρχει κάποιο πρόβλημα που χρήζει διόρθωσης.
Η διόρθωση των παραποιήσεων πρέπει να θεωρείται επαγγελματική αρμοδιότητα. Ορισμένες επιστημονικές κοινότητες έχουν ήδη κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Για παράδειγμα, το 2016, εργάστηκα με τη Διεθνή Εταιρεία για την Έρευνα των Βλαστοκυττάρων σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για την κλινική μετάφραση, βάσει των οποίων οι επιστήμονες καλούνται «να προωθούν τις ακριβείς, αμερόληπτες και απαντητικές δημόσιες παρουσιάσεις», και να διασφαλίζουν ότι η εργασία τους δεν παραποιείται.
Φυσικά, μια πτυχή της μάχης της επιστημονικής κοινότητας κατά της ψευδοεπιστήμης είναι να διατηρεί σε τάξη τα του οίκου της. Όσοι προωθούν τις βιοϊατρικές θεωρίες συνωμοσίας και άλλες ανοησίες, επικαλούνται έγκυρους προβληματισμούς σε σχέση με τον τρόπο χρηματοδότησης της έρευνας, ερμηνείας και διάδοσής της. Η επιστημονική ακεραιότητα – και ειδικότερα η αποχή από την υπερβολική δημοσιότητα και η ύπαρξη διαφάνειας σε σχέση με τυχόν σύγκρουση συμφερόντων – είναι καίριας σημασίας. Πρέπει να προωθήσουμε τόσο την εμπιστοσύνη στην επιστήμη όσο και τη αξιόπιστη επιστήμη.
Ας ελπίσουμε πως μία παρακαταθήκη αυτής της κρίσης θα είναι η αναγνώριση ότι η ανοχή της ψευδοεπιστήμης μπορεί να προκαλέσει πραγματική ζημιά. Η ποιοτική επιστήμη και η εμπιστοσύνη του κοινού είναι ίσως τα πιο χρήσιμα εργαλεία στη μάχη κατά της παραπληροφόρησης.