Του Fallacy Man (https://thelogicofscience.com/about/)
Πηγή/Πρωτότυπο από The Logic of Science (https://thelogicofscience.com/2020/05/31/the-problem-with-just-asking-questions/)
Μετάφραση: Μιχάλης Σιριβιανός
Η υποβολή ερωτήσεων είναι γενικά κάτι καλό. Οι ερωτήσεις είναι το θεμέλιο της επιστήμης. Οι άνθρωποι γίνονται επιστήμονες επειδή είναι περίεργοι και θέλουν να κάνουν ερωτήσεις, και η ίδια η επιστήμη είναι απλά μια συστηματική μέθοδος για ερωτήσεις και απαντήσεις. Δυστυχώς, η θετική αντίληψη για τις ερωτήσεις συχνά οδηγεί τους ανθρώπους να τις χρησιμοποιούν ως παραπέτασμα της εσκεμμένης άγνοιας, και η φράση «απλώς ρωτώ» έχει χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει κάθε είδους εξωφρενικές πεποιθήσεις. Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν αυτήν τη φράση γενικά δεν κάνουν πραγματικά ερωτήσεις. Αντίθετα, διατυπώνουν μια πεποίθηση ως ερώτηση σε μια πνευματικά ανέντιμη προσπάθεια να μιμηθούν γνήσια διανόηση.
Υπάρχουν δύο σημαντικά προβλήματα που πρόκειται να πραγματευτώ. Το πρώτο είναι ότι δεν είναι όλες οι ερωτήσεις καλές. Διαφωνώ ουσιαστικά με την ιδέα ότι δεν υπάρχει ανόητο ερώτημα. Οι καλές ερωτήσεις προέρχονται οργανικά από γνωστά γεγονότα και στοιχεία. Με άλλα λόγια, έχουν μια βάση στην πραγματικότητα. Οι κακές ερωτήσεις, ωστόσο, δεν βασίζονται σε γεγονότα ή αποδεικτικά στοιχεία και αντ ‘αυτού βασίζονται σε ανυπόστατες εικασίες. Στην επιστήμη δεν υπάρχει παρθενογένεση υποθέσεων. Αντίθετα, οι υποθέσεις βασίζονται στα υπάρχοντα στοιχεία.
Επιτρέψτε μου να δώσω ένα παράδειγμα. Στον τομέα μου (ερπετολογία) υπήρξε αρκετή συζήτηση σχετικά με το γιατί οι υδρόβιες χελώνες βγαίνουν από το νερό και λιάζονται σε βράχους και κορμούς. Υπήρξαν πολλές υποθέσεις / ερωτήσεις που εξέτασαν οι επιστήμονες. Για παράδειγμα, είναι για θερμορύθμιση; Βοηθά τις ανοσοποιητικές λειτουργίες; Αφαιρεί τα παράσιτα; κ.λπ. Όλα αυτά είναι καλές ερωτήσεις. Είναι απόλυτα λογικές υποθέσεις που πρέπει να λάβουμε υπόψη με βάση τις υπάρχουσες γνώσεις μας για τη βιολογία.
Τώρα όμως φανταστείτε ένα επιστήμονα να ρωτά: «Λιάζονται σε βράχους και κορμούς για να αποφύγουν τους εξωγήινους που ζουν στο νερό;» Θα ήταν μια κακή ερώτηση, επειδή δεν βασίζεται σε γνωστά γεγονότα. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι εμπλέκονται εξωγήινοι και θα χρειαζόμασταν καλά αποδεικτικά στοιχεία για την παρουσία εξωγήινων προτού να είναι λογικό να εξετάσουμε ακόμη και την πιθανότητα εμπλοκής τους. Εάν ένας επιστήμονας έθετε αυτή την ερώτηση σε ένα συνέδριο, θα γινόταν περίγελος και δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί λέγοντας: «Απλώς κάνω ερωτήσεις. Δεν πρέπει οι επιστήμονες να είναι ανοιχτόμυαλοι;»
Ναι, οι επιστήμονες θα πρέπει να είναι ανοιχτόμυαλοι, αλλά το να είσαι ανοιχτόμυαλος σημαίνει να είσαι πρόθυμος να δεχτείς νέες ιδέες όταν παρουσιάζονται αποδείξεις γι ‘αυτές. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είσαι πρόθυμος να αποδεχτείς ή ακόμη και να εξετάσεις την πιθανότητα να επηρεάζουν οι εξωγήινοι τη συμπεριφορά της χελώνας παρά την έλλειψη στοιχείων ότι οι εξωγήινοι ζουν στα υδάτινα οικοσυστήματα μας. Καταλαβαίνετε το νόημα; Δεν μπορείτε να πείτε κάτι τρελό χωρίς αποδεικτικά στοιχεία και να το δικαιολογήσετε ως «απλώς κάνω μια ερώτηση». Πρέπει να υπάρχει κάποιος λόγος πίσω από την ερώτηση. Πρέπει να υπάρχουν κάποια πραγματικά αποδεικτικά στοιχεία για να καταστεί η ερώτηση άξια μελέτης.
Αν το εφαρμόσουμε στα τρέχοντα συμβάντα, ερωτήσεις όπως “από πού προήλθε ο κορωνοϊός;” είναι καλές. Αυτό είναι απολύτως λογικό να ρωτηθεί. Ακόμη και η ερώτηση “κατασκευάστηκε από τον άνθρωπο ο κορωνοϊος;” δεν θα ήταν αρχικά εντελώς παράλογη (βλ. παρακάτω), επειδή υπάρχει μια πολύ πραγματική πιθανότητα παραγωγής ιών με βιολογική μηχανική. Ωστόσο, μια ερώτηση όπως, «Μήπως ο Μπιλ Γκέιτς εφηύρε τον κορωνοϊό για να μπορέσει να βάλει μικροτσίπ σε όλους;» δεν είναι μια καλή ερώτηση. Αυτή είναι μια ηλίθια ερώτηση, γιατί δεν υπάρχει καμία ένδειξη που να υποδηλώνει ότι είτε ο Γκέιτς δημιούργησε τον ιό είτε ότι ο Γκέιτς προσπαθεί να μας βάλει μικροτσίπ. Η ερώτηση, “Μήπως ο Bill Murray έφτιαξε τον κορωνοϊό επειδή του άρεσε που έπαιξε στο Zombieland και ήθελε να δοκιμάσει μια αποκάλυψη στην πραγματική ζωή;” είναι εξίσου έγκυρη, δηλαδή εξίσου ηλίθια. Το γεγονός ότι κάτι διατυπώνεται ως ερώτηση δεν το καθιστά λογικό.
Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα με τους ανθρώπους που «απλώς κάνουν ερωτήσεις» είναι ότι αυτές οι ερωτήσεις είναι σπάνια καλής πίστης ερωτήσεις που τίθενται από ειλικρινή περιέργεια. Αντίθετα, είναι συχνά δηλώσεις πεποίθησης που μεταμφιέζονται ως ερωτήσεις. Πολλοί (αν όχι οι περισσότεροι) από τους ανθρώπους που ρωτούν πράγματα όπως, “Μήπως ο Μπιλ Γκέιτς έφτιαξε τον κορωνοϊό;” δεν θέλουν να μάθουν πραγματικά την απάντηση. Αντίθετα, είναι σίγουροι ότι γνωρίζουν την απάντηση και αυτό είναι πρόβλημα.
Η υποβολή ερωτήσεων είναι καλή ιδέα μόνο εάν είστε πρόθυμοι να αποδεχτείτε τις απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις. Με άλλα λόγια, το να θέτεις μια ερώτηση όπως, «κατασκευάστηκε στο εργαστήριο ο κορωνοϊός;» είναι καλό αν το κάνεις από μια πραγματική αίσθηση περιέργειας και επιθυμίας γνώσης. Δεν υπάρχει τίποτα λάθος στο να θέσετε αυτήν την ερώτηση εάν είστε πρόθυμοι να εξετάσετε τα αποδεικτικά στοιχεία και να αποδεχτείτε την απάντηση που παρέχεται από αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία (σε αυτήν την περίπτωση, η απάντηση είναι σαφής, “όχι, δεν κατασκευάστηκε στο εργαστήριο”). Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί άνθρωποι που κάνουν την ερώτηση δεν θα αποδεχτούν αυτήν την απάντηση. Αρνούνται να δεχτούν τα αποδεικτικά στοιχεία, αλλά επίσης δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι αρνούνται αποδεικτικά στοιχεία. Έτσι, αντ ‘αυτού, ισχυρίζονται ότι «απλώς θέτουν ερωτήσεις».
Για να είμαι σαφής, δεν νομίζω ότι οι περισσότεροι σκόπιμα χρησιμοποιούν τη φράση «απλώς θέτω ερωτήσεις» επειδή γνωρίζουν ότι αρνούνται στοιχεία και δεν θέλουν να φαίνονται ανόητοι. Αντίθετα, αυτή είναι απλώς μια από τις πολλές γνωστικές παγίδες στις οποίες πέφτουν οι άνθρωποι. Οι περισσότεροι από αυτούς που δικαιολογούν ανοησίες λέγοντας ότι «απλώς θέτουν ερωτήσεις» πιθανώς πιστεύουν πραγματικά ότι είναι λογικοί και απλά κάνουν καλές ερωτήσεις. Έτσι, ο στόχος αυτής της ανάρτησης είναι να λειτουργήσει ως προειδοποίηση. Να είστε ενήμεροι για τις απόψεις και τις προκαταλήψεις σας, και αν βρεθείτε «απλώς να κάνετε ερωτήσεις» σταματήστε και αναρωτηθείτε, «γιατί το ρωτάω αυτό; Υπάρχουν πραγματικά στοιχεία που να δείχνουν ότι αυτή είναι μια καλή ερώτηση;» Στη συνέχεια, αν νομίζετε ότι είναι μια καλή ερώτηση, ρίξτε μια ματιά στα στοιχεία. Εάν δεν είστε διατεθειμένοι να δείτε τα στοιχεία, τότε δηλώνετε μια πεποίθηση, όχι μια ερώτηση. Μόλις σας δείξουν τα γεγονότα, δεν είναι πλέον λογικό να συνεχίζετε να κάνετε την ίδια ερώτηση. Μόλις σας δοθεί η απάντηση, οι επιλογές σας είναι είτε να την αποδεχτείτε είτε να την αρνηθείτε. Δεν μπορείτε να ισχυριστείτε ότι κάνετε λογικές ερωτήσεις εάν σας έχει ήδη δοθεί η απάντηση στις ερωτήσεις σας και απλώς αρνείστε να την αποδεχτείτε.
Τέλος, αξίζει να δηλωθεί ρητά ότι όταν λέω να κοιτάξετε τα αποδεικτικά στοιχεία, εννοώ πραγματικά αποδεικτικά στοιχεία από αξιόπιστες πηγές. Τα βίντεο του Youtube, οι ιστότοποι συνωμοσίας, περιοδικά οποιοδήποτε άκρου του πολιτικού φάσματος, κάποιος που γνωρίζετε στο Facebook, προεπιλεγμένοι με προκατάληψη ειδικοί, κ.λπ., δεν μετράνε. Στην επιστήμη, τα αποδεικτικά στοιχεία σας πρέπει να προέρχονται από βιβλιογραφία που έχει αξιολογηθεί από ομότιμους κριτές και πρέπει να κοιτάξετε ολόκληρο το σώμα της βιβλιογραφίας, αντί να επιλέξετε προκατειλημμένα, και για θέματα όπως η πολιτική και τα τρέχοντα γεγονότα, θα πρέπει να λάβετε τις πληροφορίες σας από πολλά αξιόπιστα ειδησεογραφικά πρακτορεία. Μην αποδέχεστε την πρώτη πηγή που συναντάτε. Αντίθετα, ελέγξτε την χρησιμοποιώντας πολλές άλλες πηγές και δείτε αν όλοι λένε το ίδιο πράγμα (το διάγραμμα προκατάληψης μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για να δείτε εάν οι πηγές που χρησιμοποιείτε είναι ουδέτερες και αξιόπιστες).
Η κεντρική ιδέα των πιο πάνω είναι απλή. Πρέπει να κάνετε ερωτήσεις. Πρέπει να σκέφτεστε κριτικά και να αξιολογείτε τι σας λένε, αλλά οι ερωτήσεις σας πρέπει να βασίζονται σε αποδεκτά γεγονότα και πρέπει να είναι καλόπιστες ερωτήσεις που τίθενται από ειλικρινή περιέργεια. Πρέπει να είστε πρόθυμοι να τις απαντήσετε κοιτάζοντας πραγματικά στοιχεία από αξιόπιστες πηγές.